Gülsel ŞEN

Ambalaj, her geçen gün yaşam standartlarının arttırılmasındaki önemli rolü gereği gelişerek tam bir endüstriyel sektör haline gelmiştir. Bu konudaki gelişmeler başta gıda sanayi olmak üzere birçok sektörü etkilemektedir. Ambalaj sanayinin demirbaş hammaddesi olan plastik işlenerek çeşitli amaçlar için farklı özelliklerde üretilmiştir.
Laboratuar ortamında yapılan birinci deneyde farklı özellikteki üç plastik ambalaj materyalinin yakma sureti ile belirlenmeleri amaçlanmıştır. Kendiliğinden sönme, alevlenme kolaylığı, alev rengi, yanma kokusu ve fiziksel durum baz alınarak yapılan deneyde PE, PP ve PET maddeleri tanımlanmıştır. Yapılan ikinci deneyde ise 25oC’de %75’lik bağıl nemli ortama konmuş cips ambalajlarının su buharı geçirgenliği testi yapılmıştır. Ancak yapılan hatalar sonucunda sağlıklı bir sonuç elde edilememiştir.

Ambalaj; gerek insan sağlığı ve ürünün kalite güvenliği, gerekse satış ve gıda israfının azaltılmasına yardımcı olmasıyla, genel olarak bugünün dünyasında, yaşam seviyesinin artırılmasında her geçen gün büyük bir rol üstlenmektedir. Endüstriyel bir gıdanın istenilen kalite ve özelliklerde üretilmesinin yanı sıra, bu özellikleri bozulmadan tüketiciye ulaştırılması istenir. Burada ambalaj içine konulan ürünleri dış etkenlerden koruyan, taşıma, depolama, dağıtım, tanıtım, reklam, pazarlama ve kullanıcıya kadar ürünlerin uygun şartlarda bulunmasını ve özelliklerini kaybetmemesini sağlayan bir sistemin adıdır. Bir gıda ürününün yada yeni gıda teknolojilerinin geliştirilmesinde en önemli faktörlerden birisi, tüketici kabulüdür. Gıda teknolojisinde yer alan yenilikleri etkileyen faktörler genel olarak; Tüketici istek ve gereksinimleri, yasa, tüzük ve yönetmelikler, basın ve yayın organları ile tüketicinin eğitimi, ekonomi, bilimsel buluşlar olarak sıralanabilir. Tüketicinin gıda ile ilgili endişeleri ise elverişlilik, hijyen ve güvenilirliktir. Toplum sağlığının korunması ve ortalama insan yaşının artırılmasında diyet, anahtar faktör olarak bilinmektedir. Bu nedenle tüketici, diyetteki yeniliklere ve gıdaların zararlı nitelikte olmasına yol açan maddelere (yada prosese) karşı son derece duyarlıdır. Kısaca günümüz tüketicisinin gıda ambalajından beklentileri; kullanım kolaylığı, kalite, tazelik, emniyet, uygun fiyat, ürün özellikleri, çevre ve ürün ile uyumlu ambalajdır.
Gıda ambalaj sanayinde ürün için uygun ambalajın belirlenmesi ve üretiminde, hammaddenin fiziksel, kimyasal, geçirgenlik gibi özellikleri bilinmelidir. Endüstride kullanılan ambalaj hammaddeleri cam, ****l, kağıt ve polimerlerdir. Bu materyaller içinde en çok rağbet gören grubu plastikler oluşturmaktadır.
Camlar inert, şeffaf, geri dönüşümlü ve sert olması, gazlara karşı geçirgen olmaması özellikleri sayesinde avantajlı materyallerdir. Genelde konserve, yağ, içecek ve reçel gibi ürünlerin paketlenmesinde kullanılırlar. ****ller gaz ve ışığa karşı geçirmezlik sağlarlar. Ucuz olmaları ve gıda maddesi için üstün fiziksel koruma sağlamaları avantajlarıdır. Ancak kutuların açılma ve kapatılma sorunları vardır. Konserve üretiminde yaygın olarak kullanılırlar. Kağıt ise ucuz, geri dönüşümlü, bol ve yenilebilir özellikte olmasına rağmen gaz geçirgenliğinin fazla olması ve nemin dayanıklılığını azaltması sebebiyle kullanım alanları sınırlıdır.
Plastikler ise yukarıdaki tüm grupların yerini alan yeni bir materyal olarak gıda sanayinde kullanılmaya başlanmıştır. Endüstride ambalaj malzemesi olarak kullanılan başlıca plastikler; polietilen(PE), polipropilen(PP), polivinilklorür(PVC), vinilidenklorür (VDC), politetrafloroetilen(PTFE), polistiren(PS), polietilentetrafitalat(PET), pliamid (PET) ve polimetilpenten(PMP)’dir. Bu materyaller tek başlarına kullanıldıkları gibi gıda maddesinin özelliklerine bağlı olarak karışım halinde de kullanılabilirler. Tablo1’de bazı ambalaj materyallerinin özellikleri belirtilmiştir.

Tablo1: Bazı plastik materyallerin özellikleri
Materyal Avantajlar Dezavantajlar Kullanım alanları
PE Nem bariyeri sağlar, esnek ve sağlamdır, kırılmaz Aroma ve lezzet gibi bazı gıda bileşenlerini absorblar, kalın bölgelerde bulanıklık oluşturur Paketleme (meyve-sebze, fırıncılık ürünleri), film oluşturma, şişeleme (süt)
PP Sağlam ve kırılmazdır, berrak transparandır, bükülebilir Sıcaklık artışı dayanıklılığı arttırır , kalın bölgelerde bulanıklık oluşturur Şişeleme, film oluşturma, torbalar, ekmek saklama, dokuma çuvalları

PET Gaz bariyeri sağlar, şişe şekline sokulabilir, berrak transparandır Üflenerek şekillendirilemez Şişeleme, baharat paketleme, steril torba
PVC Sağlam ve kırılmazdır, berrak transparandır, , şişe şekline sokulabilir Sıcak dolum özelliği sınırlıdır, zaman içersinde buharlaşır, kansorejen etkisi vardır Şişeleme, paketleme
PAM Kuru iken gaz, tat, aroma bariyeri sağlar, diğer polimerlerle alaşım yapabilir Özellikleri nem içeriğine göre değişir Paketleme, pişirme poşetleri

__________________
Bulutlar ağlamasa yeşillikler nasıl güler?
Mevlana